Media masowe jako instytucje społeczne oddziałują w różnorodny sposób na swoich odbiorców i życie społeczne, w związku z czym można mówić o różnych funkcjach społecznych, które media pełnią. Samo pojęcie funkcji mediów było różnie definiowane przez badaczy, którzy koncentrowali się głównie na funkcjach mediów masowych ze względu na rolę, jaką odgrywały one przez dłuższy czas w społeczeństwie [1], [2], [3]. Z perspektywy teorii funkcjonalistycznej media masowe odpowiadają na różnorodne potrzeby jednostek oraz instytucji, stając się w ten sposób źródłem korzyści dla społeczeństwa jako całości i działając na rzecz stabilizacji systemu społecznego, a nie jego zmiany [4], [5]. Funkcje mediów odnoszą się w takim ujęciu do treści oraz praktyk komunikacyjnych nadawców medialnych oddziałujących na odbiorców i w ten sposób kształtujących ich postawy wobec otaczającej rzeczywistości, w konsekwencji wpływając na podejmowane przez nich działania.

Pierwszym badaczem, który wyróżnił funkcje mediów masowych, był jeden z ojców założycieli nauki o komunikowaniu – Harold Lasswell, który w 1948 roku wyróżnił trzy podstawowe funkcje (nazywane przez niego również celami), jakim media służą [5], [7]:

1. Obserwowanie środowiska po to, by mieć bieżące informacje o tym, co się dzieje. Media powinny informować o ważnych dla ludzi, instytucji czy społeczeństwach wydarzeniach, zwłaszcza tych, które dotyczą szans, jak i zagrożeń.
2. Podtrzymywanie relacji między grupami społecznymi w danym środowisku. Media powinny dostarczać określonych wzorów działań i zachowań.
3. Transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom.

Kolejni badacze, w tym Denis McQuail, zmodyfikowali listę funkcji mediów masowych, uzupełniając ją m.in. o funkcję rozrywkową i mobilizacyjną oraz nieco przeformułowując zakres pojęciowy pozostałych funkcji, wskutek czego powstała następująca uniwersalna taksonomia funkcji mediów [8], [9] wyróżniająca:

• funkcję informacyjną – związaną z potrzebami informacyjnymi człowieka; przejawiająca się w przekazywaniu informacji o ważnych wydarzeniach, wskazywaniu na stosunki władzy i zależności społeczne czy wspomaganiu innowacji, adaptacji czy działań prorozwojowych służących lepszemu zaspokojeniu potrzeb życiowych jednostek i grup społecznych (element procesu uczenia się);
• funkcję korelacyjną – związaną z korelowaniem reakcji grup w ramach społeczeństwa na otoczenie; przejawia się m.in. w wyjaśnianiu, interpretowaniu oraz komentowaniu znaczeń wydarzeń i informacji; udzielaniu wsparcia uznanym autorytetom i normom, które umacniają ład społeczny; ukazywaniu wzorców osobowych, ról społecznych czy sposobów działania przystosowujących jednostki do życia w społeczeństwie (socjalizacja); łagodzą spory i konflikty poprzez budowanie konsensusu; ustalają priorytety w społeczeństwie poprzez pokazywanie ważności instytucji, osób, zdarzeń czy problemów pojawiających się w mediach (zob. hipoteza porządku dziennego);
• funkcję ciągłości – związaną z tożsamością kulturową i wspólnotą wartości; przejawia się w pokazywaniu, jakie elementy dziedzictwa (symbole, rytuały, obyczaje) nadal kształtują poczucie tożsamości większości społeczeństwa, ale także, jakie mniejszości kultywują swoją odrębność oraz jakie nowe wzorce kulturowe stają się coraz bardziej znaczące;
• funkcję rozrywkową – związaną z potrzebą relaksu, odpoczynku, zabawy; umożliwia identyfikowanie się z różnymi postaciami i stylami życia, podsuwa pomysły do naśladowania, rozładowuje napięcie i stres oraz pozwala odprężyć się i oderwać od codziennych kłopotów;
• funkcję mobilizacyjną – związaną z działaniami na rzecz realizacji celów społecznych w sferze polityki, gospodarki czy życia społecznego; przejawia się w nakłanianiu na przykład w formie reklamy społecznej lub politycznej do podjęcia przez zbiorowość wysiłku w zakresie określonego działania.

Funkcje te nakładają się na siebie i trudno jest stwierdzić, która z nich jest najważniejsza. Ponadto, każda z tych funkcji może być realizowana przez różne przekazy medialne, ale również każdy przekaz może pełnić kilka różnych funkcji. Na przykład serwis informacyjny może realizować kilka różnych funkcji: informacyjną – wówczas gdy prezentowane są najważniejsze wydarzenia z kraju i ze świata, korelacyjną – gdy wydarzenia komentowane są przez ekspertów lub uznane autorytety, ale również mobilizacyjną – kiedy zachęca się do podejmowania określonych działań społecznych, np. szczepień czy głosowania w wyborach. Tak samo transmisje doniosłych wydarzeń (uroczystości publiczne lub państwowe, a także znaczące imprezy sportowe) zwanych wydarzeniami medialnymi pełnią jednocześnie funkcję informacyjną oraz korelacyjną i ciągłości, bowiem ukazują ważność pewnych zagadnień oraz osób w społeczeństwie i jednocześnie stanowią spoiwo społeczne jednoczące widzów w poczuciu przynależności do określonej grupy.

W sytuacji kiedy cele działalności mediów stają się ukryte lub nieuświadomione, mamy do czynienia z dysfunkcjami mediów, ponieważ nie umożliwiają one jednostkom adaptacji do warunków społecznych oraz dezintegrują społeczeństwo. Przykładem dysfunkcji może być taka interpretacja wydarzeń przez media, która prowadzi do kontroli społecznej, podtrzymywanie ciągłości kulturowej, prowadzące do niezauważania nowych kierunków kulturowych, czy redukowania subkultur.